Asit Yağmuru Nedir? Asit Yağmurları Zararları Nelerdir?

Asit Yağmuru Nedir?

Asit yağmuru, hava kirliliği (asit yağmurları gazları) sonucu ortaya çıkmış, alışılmadık derecede asidik olan yağmur veya benzeri zararlı bir yağıştır. Asit yağmuru veya asit birikmesi/çökelmesi, ıslak veya kuru formlarda atmosferden toprağa düşen sülfürik asit (H2SO4) veya nitrik asit (HNO3) gibi asidik bileşenlerle yağmur, kar, sis ve dolu gibi yağış türlerinden herhangi birinin birleşerek beraber çökelmesi yani yer yüzüne asit yağmurları şeklinde inmesidir. Bazı kaynaklarda kimyasal yağmur olarakta bahsedilmektedir. Yer yüzünde biz insanlar dahil tüm canlı ve cansız varlıklara asit yağmurunun zararları olmaktadır. Bu sebeple asit yağmurlarına neden olan gazların önlenmesi veya azaltılması önemlidir.

Asit Yağmuru Nedir? Asit Yağmurları Nasıl Oluşur? Zararları Nelerdir?
Asit Yağmuru Nedir? Asit Yağmurları Nasıl Oluşur? Zararları Nelerdir?Kaynak

Asit Yağmurları Neden Oluşur?

Asit yağmurlarına neden olan gazlar hangileridir?

Asit yağmuru, kükürt dioksit (SO2) ve azot oksitler (NOX), asit yağmurlarına neden olan gazlar olarak bilinir. Asit yğmurları, bu kirletici gaz kaynaklarının atmosfere yayılarak, rüzgar ve hava akımları ile taşınması sonucunda meydana gelir. SO2 ve NOX, sülfürik ve nitrik asitleri oluşturmak için su, oksijen ve diğer kimyasallarla reaksiyona girerler ve diğer malzemelerle karışarak yer yüzüne inerler.

SO2 ve NOX’in asit yağmuru yaratan küçük bir kısmı volkanlar gibi doğal kaynaklardan gelirken, çoğu ise fosil yakıtların (petrol, kömür, odun vb.) yanması sonucu ortaya çıkar. Elektrik santralleri, fabrikalar ve otomobillerin hepsi ağırlıklı olarak fosil yakıt yakar ve asit yağmurlarına sebep olan kirletici gazları üretirler.

Asit yağmuru formülü nedir?

Asit yağmuru förmülü iki ana bileşen ile ortaya çıkmaktadır. Asit yağmurlarına sebep olan gazlar yani SO2 ve NOX’in atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan sülfürik ve nitrik asitin kimyasal formülleri şu şekildedir.

Asit yağmuru oluşumuna neden olan Sülfürik asit formülü
Asit yağmuru formülü – Asit yağmuru oluşumuna neden olan Sülfürik asit formülü
Asit yağmuru oluşumuna neden olan Nitrik asit formülü
Asit yağmuru formülü – Asit yağmuru oluşumuna neden olan Nitrik asit formülü

Atmosferdeki başlıca SO2 ve NOX kaynakları nelerdir?

  • Elektrik üretmek için fosil yakıtların yakılması. SO2’nin üçte ikisi ve atmosferdeki NOx’in dörtte biri elektrik jeneratörleri kaynaklıdır.
  • Taşıtlar ve ağır ekipmanların ürettiği gazlar.
  • İmalat sanayi, petrol rafinerileri ve diğer endüstrilerin üretimleri.

Rüzgarlar SO2 ve NOX’i uzun mesafeler boyunca ve sınır ötesi havaya uçurarak asit yağmurunu sadece bu kaynaklara yakın yaşayanlar için değil, herkes için bir problem haline getirebilir. Örneğin; sanayi devriminde İngiltere’de açığa çıkan yoğun gazlar rüzgarlar ile İskandivanya (İsveç, Finlandiya ve Norveç) ülkelerine taşınarak buraya asit yağmurlarının yağmasına sebep olmuştur. Binlerce ağaç ve onlarca tatlı su kaynağı asit yağmurları sebebiyle ölmüştür.

Asit yağmurlarının etkileri (zararları) nelerdir?
Asit yağmurlarının etkileri (zararları) nelerdir?Kaynak

Asit yağmurlarının etkileri (zararları) nelerdir?

Asit yağmurlarının çok farklı ve genellikle ağır etkileri vardır. Bu etkiler maalesef asit yağmurlarının sonuçları olarak karşımıza çıkmakta ve bizleri çaresiz bırakabilmektedir.

Asit yağmurlarının insana (sağlığa) etkisi

  • Asit yağmuru kötü koku veya kötü bir tada sahip değildir, genellikle normal yağmur gibidir, bu yüzden farkedilmesi zordur.
  • Asit yağmuru insan derisi veya saçı için tehlikeli değildir ancak rahatsızlık hissi (kaşıntı vb.) verebilir. Böyle hissederseniz duş almanız önerilmektedir ve yağmurdan mümkün olduğunca uzak durmanız tavsiye edilmektedir.
  • Asit yağmuruna maruz kalmak, azot oksit ve kükürt dioksit nedeniyle astım, kalp hastalığı ve kansere neden olabilir.
  • Asit yağmuru, sis biçimindeyse solunum sorunlarına neden olabilir.
  • Çocuklar ve astım gibi solunum problemi olan çocuklar olumsuz yönde etkilenir.
  • Asit yağmuru ile kirlenmiş musluk suyu içtiğimizde beynimize zarar verebilir.

Asit yağmurlarının çevreye etkisi

  • Asit yağmuru, özellikle Kanada ve ABD’deki göllere ve başlıca balıklar olmak üzere su hayvanlarına zarar vermektedir. Sulak alanlar ve akarsular da bu olumsuz durumdan fazlasıyla etkilenir.
  • ABD’de azot oksit gibi toksik emisyonlar nedeniyle asit yağmurları yaygındır.
  • Asit yağmuruna maruz kalan ormanlar tahrip olur, ağaçların üzerindeki yapraklar çürür; güneş ışığı ve sağlıklı büyümek için gereken diğer besin maddelerinin kaynaklarında azalmalara sebep olur.
  • Yaprakların mumlu koruyucu kaplamasını aşındırarak onlara zarar verir ve doğru şekilde fotosentez yapmalarını engeller. Bu etkiler ağaçları zayıflatır, bu da hastalıklar ve böcekler tarafından daha kolay saldırıya uğrayabilecekleri veya kötü hava koşullarında yaralanabilecekleri anlamına gelir.
  • Aktif volkanlar havaya büyük miktarda kükürt dioksit yayarak asit yağmuru kimyasalları oluşturmaktan sorumludur.
  • Bir gölün asitliği arttıkça, su daha belirgin hale gelir ve balık ve diğer su hayvanlarının sayısı düşer. Bazı bitki ve hayvan türleri, asitli suda diğerlerinden daha iyi hayatta kalabilir. Balıkların balık yumurtası ve yavruları en kötü şekilde etkilenir. Suyun asitliği genç balıklarda deformasyona neden olabilir; yumurtaların düzgün bir şekilde kuluçkadan çıkmasını önleyebilir.
  • Suyun asitliği sadece türleri doğrudan etkilemekle kalmaz, aynı zamanda alüminyum gibi toksik maddelerin topraktan suya salınmasına, balıklara ve diğer su hayvanlarına zarar vermesine neden olur.
Asit yağmurları
Asit yağmurları sebebiyle zarar görmüş bir ormanKaynak

Asit yağmurlarının toprak kimyasına etkisi

  • Asit yağmuru nedeniyle zarar görmüş topraklarda ağaçlar büyüyemez ve solucan benzeri bir çok toprak canlısı da ölür yada bölgeden uzaklaşır.
  • Asit yağmuru, kireç bulunan bölgelerde ancak nötralize edilebilir ve olumsuz etkileri hissedilmez.
  • Topraktaki besinlerin ve minerallerin çözülmesine yardımcı olduğu için bitki ve ağaç büyümesine olumlu katkısı olabildiği gibi alüminyum gibi zararlı maddelerin toprağa karışmasına neden olabilmektedir.

Asit yağmurları mikroorganizmalar üzerine de etki göstermektedir

  • Asit yağmurları, toprağın pH değerinin düşmesine sebep olduğundan toprakta yaşayan mikroorganizmalar da bu durumdan olumsuz etkilenmektedirler. Bu mikroorganizmaların sayısı ve yaşamsal aktiviteleri düşmektedir.
  • Uzun süreli asit yağmurlarına maruz kalan topraklarda, nötr koşullara adapte olmuş bu canlıların çoğunluğu ölür ve onlarla beraber toprakta ölmeye başlar.

Asit yağmurlarının tarihi eserlere etkisi

  • Kamuya açık alanlarda yer alan binalara ve hatta heykellere zarar verir. Tarihi eserler asit yağmurlarına yıllarca maruz kaldıklarında ilk hallerini kaybederler ve zamanla yok olabilirler.
  • Özellikle kireç taşı ve alçı taşından yapılmış olan eserler çok daha kısa zamanda telafisi olmayacak şekilde etkilenirler.
  • Asitlerin metaller üzerinde de olumsuz etkilere sahip olduğu bilinmektedir. Asit yağmurlarının görüldüğü yerlerde bakır vb. metallerin kullanıldığı tarihi eserlerde de yıpranmalar ve zamanla kayıplar gözlenir.
Asit yağmurundan etkilenmiş bir tarihi eser
Kimyasal yağmurdan etkilenmiş bir tarihi eserKaynak

Asit yağmurları nasıl önlenir?

Asit yağmuru ile savaşmanın tek yolu, ona neden olan kirleticilerin salınımını engellemektir. Bu, daha az fosil yakıt yakmak ve hava kalitesi standartlarını belirlemek anlamına gelir. Yani kısaca, atmosfere salınan sülfürik dioksit ve azot oksit miktarını sınırlamak gerekmektedir.

ABD’de 1990’da çıkan Temiz Hava Yasası, kükürt dioksit salınımının azaltılmasına yardımcı olan kirlilik sınırlarını koydu. Bu eğilimler, New England’daki kırmızı ladin ormanlarına ve bazı balık popülasyonlarına, asit yağmuru hasarından kurtulmaya yardımcı olmuştur. Ancak bu toparlanma uzun yıllar alan bir süreci kapsar.

Asit yağmuru sorunları, fosil yakıt kullanımı olduğu sürece devam edecek ve Çin gibi elektrik ve çelik üretimi için yoğun olarak kömür kullanan ülkeler günümüzde hala asit yağmurlarının etkileri ile mücadele etmek zorunda anlamı taşır. Bir çalışma, Çin’deki asit yağmurlarının ölümcül 2009 toprak kaymasına bile katkıda bulunmuş olabileceğini bulmuştur. Asit yağmurları nasıl önlenir, kısaca bakarsak:

  • Enerji tasarrufu: Asit yağmurlarını önlemek için atabileceğimiz en büyük adım, enerji tüketimimizi azaltma yolundan gitmek yani enerji tasarrufu yapmak olacaktır. Odadan çıkarken ışıkları kapatın ve kullanmadığınız zamanlarda bilgisayarları ve televizyonları kapatın. Konuyla alakalı daha çok bilgi edinmek için “Enerji tasarrufu nasıl yapılır?” yazımıza göz atabilirsiniz.
  • Ulaşım: Otomobiller asit yağmuru kirliliğine önemli bir katkı sağladığından, fosil yakıtlara olan ihtiyacımızı azaltmak için alternatif ulaşım yöntemleri bulmamız gerekiyor. Toplu taşıma araçlarını, ortak araç paylaşımlarını, bisikletleri ve hatta ayaklarınızı kullanarak yani yürüyüş (Doğa yürüyüşü yapmak ister misiniz?) yaparak emisyonların azaltılmasına yardımcı oluyorsunuz.
  • Alternatif yakıtlar: Asit yağmuru önlemenin mükemmel bir yolu, yenilenemeyen yakıtları kullanmayı bırakmak ve güneş enerjisi, rüzgar enerjisi ve su enerjisi (hidroelektrik enerjisi) gibi yenilenebilir enerji kaynakları kullanmaktan geçmektedir.

Asit yağmurları en çok nerelerde görülür?

Ormanlarda

Asit yağmuru ağaçların daha yavaş büyümesine, hatta ölmelerine neden olabileceği düşünülmektedir. Ancak, aynı miktarda asit yağmuru, bazı bölgelerde diğerlerine göre daha fazla ve farklı etkilere sebep olabilir. Asit yağmuru ormana düştüğü zaman ağaçların yapraklarına ve gövdesine zarar verebilir.

Göller ve Nehirlerde

Su kaynakları asit yağmuru etkilerinin en belirgin olduğu yerlerdir. Asit yağmuru karadan akar ve dereler, göller ve bataklıklara bir şekilde ulaşır veya yağmurun bu bölgeye düşmesi ile etkisini gösterebilir.

Göller, nehirler ve bataklıkların her biri hayatta kalmak için birbirlerine bağlı bitki ve hayvan türüne sahip olan kırılgan ekosistemlere sahiptirler. Bir balık türü kaybolursa, onu besleyen hayvanlar da yavaş yavaş yok olacaktır.

İsveç'te asit yağmurlarından etkilenmiş bir göle helikopter ile kireç taşı dökülerek nötralize olması amaçlanıyor.
İsveç’te asit yağmurlarından etkilenmiş bir göle helikopter ile kireç taşı dökülerek nötralize olması amaçlanıyor (Rickard Gillberg)Kaynak

Binalarda

Her tür malzeme, iklimin etkisiyle er ya da geç aşınacaktır. Su, rüzgar, buz ve kar, erozyon aşınma sürecine yardımcı olur. Bunlarla beraber, asit yağmurları bu doğal süreci daha da hızlandırmaktadır. Heykeller, binalar, araçlar, borular ve kabloların tümü zarar görebilmektedir.

Türkiye’de Asit Yağmurları Örnekleri

“Türkiye’de Orman Ekosistemlerinin İzlenmesi Programı” kapsamında elde edilen veriler neticesinde Bolu’da asit yağmurları olduğu görüldü. Asit kaynakları Bolu olmasa bile, Avrupa ve Türkiye’nin batısından atmosfer vasıtasıyla taşınan asitler Bolu Ormanlarında zararlı etkilere sebep olmaktadır. İlerleyen safhalarda ormanların tamamen yok olmasına kadar gidecek sonuçları olması tehlikesi de vardır.

2003 yılında yapılan bir çalışmada da, Balıkesir’de yer alan orman ve park ağaçlarında asit yağmurlarına sebep olan gazlardan olan SO2 yani sülfür dioksit sebebiyle sarı noktalar olduğu tespit edilmiş. Bu gazın kaynağı olarak ise Bursa ve Balıkesir şehirleri ve bu iki şehri bağlayan kara yolundan ki araçlar olarak tespit edilmiştir.

Dünyada Asit Yağmurları Örnekleri

Asya’da Asit Yağmuru

2000 yılından bu yana, Pekin ve Yeni Delhi gibi Asya şehirlerinde elektrik ve üretilen mallara yönelik iç talep arttıkça yağışlardaki nitrik ve sülfürik asit seviyeleri sürekli artmaktadır. Science’ın bir raporuna göre, Çin ve Hindistan’ın gelişmekte olan ülkelerindeki hızlı endüstriyel büyüme ile ilgili kirlilik düzenlemeleri olmadan asit yağmuru, kuvvetli bir şekilde büyümeye devam edebilir ve 1980’lerde Avrupa ve Amerika’da görülen benzer bir kriz seviyesine kadar ulaşabilir.

Kaynak: What is Acid Rain?The Causes and Effects of Acid RainAcid Rain: Causes, Effects and SolutionsAcid Rain: What You Need to KnowHow to Prevent Acid Rain PollutionAcid Rain PreventionAcid RainCalcium carbonateAsit Yağmurlarının Canlılar Üzerine EtkileriWhat Place in the World Receives the Most Acid Rain?The Harmful Effects of Acid Rain – An overview of the direct and indirect effects of acid rain on plants: Relationships among acid rain, soil, microorganisms, and plants

Asit Yağmuru Nedir? Asit Yağmurları Zararları Nelerdir?” hakkında 9 yorum

  1. Geri izleme: Yenilenebilir Enerji Kaynakları

  2. Geri izleme: Hava Kirliliği Nedir?

  3. Geri izleme: Çevre Haberleri

  4. Geri izleme: Dünya Çevre Günü - 5 Haziran

  5. Geri izleme: Çevre Bilinci

  6. Geri izleme: Küresel Isınma Nedir? Nedenleri ve Etkileri Nelerdir?

  7. Geri izleme: Asit Yağmuru ve İklim Değişikliği Ormanlar için İyi midir?

  8. Geri izleme: Karbon Ayak İzi Nedir? Hesaplama Nasıl Yapılır ve Nasıl Azaltılır?

  9. Geri izleme: 2019'da En Çok Okunan Yazılarımız: Çevre, Ağaç, Geri Dönüşüm!

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir