Biyoçeşitlilik (Biyolojik Çeşitlilik) Nedir

Biyoçeşitlilik (Biyolojik çeşitlilik), tüm formlarıyla yaşam çeşitliliği anlamına gelir. Dünyadaki türlerin ve ekosistemlerin çeşitliliğini (türlerin toplulukları ve ilişkileri) ve ayrıca genetik çeşitliliği de içerir. Biyoçeşitlilik nedir sorusunun altında devasa bir cevap yatmaktadır aslında. Yaşamın süreklilik arz etmesinin kilit noktasının biyoçeşitlilik olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

İnsanoğlunun yaşamı, sağlığı ve refahı temel biyolojik sistemler ve süreçlere bağlıdır. Bu, tüm yiyeceğimizi, içtiğimiz suyu, binlerce ilacı, doğal ve endüstriyel ürünleri ve soluduğumuz havayı içerir. Böcekler (hamam böceği, arılar vb.) ve diğer omurgasızlar olmadan, bu gezegendeki insan yaşamı imkansız olurdu. Yaşamın muazzam çeşitliliği, organizmalara ve ekosistemlere esneklik kazandıran çok önemli bir değerdir. Bu sebeple, korunması gerekmektedir.

Giderek artan bir şekilde, hükümetler biyoçeşitliliğin kritik önemini anlamaya başlıyor, özellikle 1992’deki BM Çevre ve Kalkınma Konferansı’nda sonuçlanan Gündem 21’in formülasyonundan bu yana, bu konu revaçta. Amaç, uzun vadeli ihtiyaçları dikkate alan sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak. Ayrıca burada, doğal dünyanın ve biyolojik çeşitliliği korumanın öneminin dünya çapında bir kabulü olarak ele alınmaktadır.

Doğal ekosistemler ekonomik büyüme, insan sağlığı ve refah için uygun temeller sağlar. Bir tür olarak kaderimiz, doğal çevremizin kaderine derinden bağlıdır. Ekosistemler insan faaliyetleri tarafından giderek daha fazla tehdit edildiğinden, biyoçeşitliliğin faydalarını kabul etmek, ona bakmamızın sağlanmasında ilk adımdır. Biyoçeşitliliğin önemini biliyoruz. Şimdi, bir toplum olarak, onu korumalıyız – ve bunu yaparken, kendi uzun vadeli çıkarlarımızı korumalıyız.

Biyoçeşitlilik Neden Önemlidir?

• Kasaba ve şehirlerde yaşayan birçok insan için, vahşi yaşam genellikle televizyondan izlenilen bir şeydir. Fakat gerçek şu ki, soluduğunuz havanın, içtiğiniz suyun ve en son yediğiniz yemekler biyoçeşitliliğe dayanmaktadır. Bazı örnekler vermek gerekirse: Bitkiler olmadan oksijen olmazdı ve tozlaşacak arılar olmadan kiraz ve elma gibi meyveler, domates ve salatalık gibi sebzeler ya da fındık ve kestane gibi yemişler olmazdı. Görüldüğü gibi, gıdamız biyolojik çeşitliliğe sıkı sıkıya bağlı. Bu sebeple aslında, biyolojik çeşitlilik bizim gıda güvenliğimizin sigortasıdır.
• Diğer canlılara bakarsak; mercan resifleri ve mangrov bataklıkları, kıyı bölgelerinde yaşayanlar için fırtına ve tsunamilerden paha biçilmez koruma sağlarken, ağaçlar kentsel alanlarda hava kirliliğini absorbe edebilir ve küresel ısınma karşısında bizleri koruyabilirler. Bu sebeple farklı türden ağaç çeşitleri önem arz eder; çeşitlilikleri artan ağaçların faydaları da üst seviyeye çıkar.

• Biyoçeşitliliğin saf zenginliğinin de insanlara faydaları var. Ne kadar çok tür, o kadar az hastalık demektir. Bu, yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır. Tembel hayvanların tüylerinde yetişen ve kanserle savaşabilen mantarlar gibi birçok yeni ilaç doğadan toplanmaktadır. Bazı hayvanların ve bitkilerin, kuraklık veya tuzlu topraklarla baş etme zorluğunu çözmüş oldukları için, insanoğlunun bu durumdan fadalanması elzemdir. Doğanın bu değerli yapı taşları, bize yol göstermektedir.
• Dünya Ekonomik Forumu’na göre, dünyanın GSYİH’nın (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) yarısından fazlası (44 trilyon dolar) yüksek veya orta derecede doğaya bağımlıdır. Bu nedenle, birçok işletme, artan doğa kaybı nedeniyle risk altındadır. Doğal kökenli malzemelere dayanan ilaçların küresel satışları yılda yaklaşık 75 milyar dolar değerindedir, mercan resifleri gibi doğal harikalar gıda ve turizm için gereklidir.
• İnsanlar her yıl doğal ekosistemlerden yaklaşık 125 trilyon dolar değer elde ediyorlar. Küresel olarak, dört işten üçü suya bağımlıdır, tarım sektörü ise dünyanın çalışan yoksullarının %60’ından fazlasını istihdam etmektedir. Güneyde, ormanlar 1,6 milyardan fazla insan için geçim kaynağıdır. Hindistan’da, orman ekosistemleri Hindistan’ın GSYİH’sına %7 katkıda bulunurken, kırsal Hint topluluklarının geçim kaynaklarının %57’si orman kaynaklıdır.

Biyolojik Çeşitlilik Bilgisi Nereden Gelecek?

Böceklerin ve diğer omurgasızların değişen durumu, biyolojik çeşitliliğin ve onu şekillendiren çevrenin kilit bir göstergesidir. Biyoçeşitlilik ile ilgili birçok tarihsel bilgi müzelerimizde ve bilimsel literatürümüzde zaten mevcuttur, fakat daha da ihtiyaç duyulan şey mevcut eğilimler hakkında güncel bilgilerdir. Geçmişte, “doğal tarih” başlığı altında biyolojik çeşitlilik eğilimlerinin çok dikkatli bir şekilde kaydedilmesi gerçekleştirilmiştir ve ülkelerin farklı kurumlarında mevcuttur.

Gilbert White, İngiliz biyolojik kayıt için bir modeldir. Farklı türler ve birbirleriyle olan ilişkilerini dikkatlice ve metodik olarak gözlemleyen amatör bir doğa bilimcisi idi. Doğal popülasyonlara neler olduğunu araştırmak için sorular sordu. Bugün, bu tür sorular ekoloji olarak bilinen biyoloji dalı tarafından ortaya konularak devam ettirilmektedir.

Biyoçeşitliliği Yok Eden Nedir?

Özellikle insan nüfusu arttıkça ve vahşi alanlar tarım arazileri, konut ve sanayi alanları oluşturmak için yerle bir edildi. Ormanların kesilmesi genellikle ilk adımdır. Kaçak avcılık ve gıda için sürdürülemez avlanma bir diğer önemli faktördür. Şempanzelerden, su aygırlarına ve yarasalara kadar 300’den fazla memeli türü yok olmak üzere yenilmektedir.

Kirlilikte bir katildir! Katil balinalar ve yunuslar uzun ömürlü endüstriyel kirleticiler tarafından ciddi şekilde zarar görmektedirler. Ayrıca, küresel ticarette daha fazlaca zarara katkı sağlar. Amfibiler, evcil hayvan ticareti tarafından dünyaya yayıldığı düşünülen bir mantar hastalığı nedeniyle tüm hayvanların en büyük düşüşlerinden birini yaşadı. Küresel denizcilik, özellikle sıçanlar olmak üzere, gezegene oldukça zarar verici istilacı türler de yaydı.

Biyolojik Çeşitliliği Korumak için Neler Yapılabilir?

Doğaya ihtiyaç duyduğu alanı ve korumayı vermek tek cevaptır. Vahşi yaşam rezervleri bariz bir çözümdür ve dünya şu anda toprağın % 15 ve okyanusların %7’si korumaktadır. Ancak bazıları kara yüzeyinin yarısının doğa için bir kenara bırakılması gerektiğini savunuyor. Bununla birlikte, insan nüfusu artıyor ve yaban hayatı rezervleri, yerel halkın geçimini engelliyorsa problemler ile karşılaşılabiliyor.

Hepimiz yardımcı olabiliriz. Çoğu yaban hayatı sığır, soya, hurma yağı, kereste ve deri için temizlenmiş topraklar için yok edilir. Çoğumuz bu ürünleri her gün tüketiyoruz, birçok yiyecekte palmiye yağı bulunuyor. Sadece sürdürülebilir seçenekler seçmek; daha az et yemek gibi aktiviteler bize çevresel ayak izimizi azaltma imkanı verir.

Diğer bir yaklaşım, “doğal sermaye” olarak sunulan ekosistem hizmetlerinin finansal değerini tahmin ederek biyoçeşitliliğin değerini vurgulamaktır. Bazen bu gerçek tasarruflara yol açabilir. Son 20 yılda, New York şehri temiz su sağlayan doğal havzayı korumak için 2 milyar dolar harcadı. Bu girişim, suyun %90’ının daha fazla filtrelemeye ihtiyacına gerek kalmamasını sağladı. Bunun yerine bir su arıtma tesisi inşa etmek 10 milyar dolara mal olacaktı.

İstilacı Türler ve Biyolojik Çeşitlilik

İstilacı bir tür, çok çeşitli büyüme koşullarına uyum sağlayabildiği için hızla büyüyen ve yayılan bir organizmadır. İstilacı türler genellikle yerli değildir ve popülasyonlarını kontrol eden her zamanki yırtıcılardan yoksundur. Yerli olmayan türler bazen bir sorun haline gelmeden yerli türler ile bir arada olabilir. Yerli olmayan bir tür istilacı hale geldiğinde endişeler ortaya çıkar.

Yerli olmayan bir tür ortaya çıktığında, orijinal bölgesinin doğal kontrolleri olmadan sınır tanımayan bir şekilde büyüyebilir. Yerli olmayan türler agresif veya güçlü yetiştiriciler olabilir ve yerel yerli türler rekabet edebilir. Bu doğal dengeyi bozar ve doğal türlerin ve bazen tüm toplulukların kaybına yol açar ve böylece bir alanın genel biyolojik çeşitliliğini ve sağlığını kalıcı olarak bozabilir. İstilacı bitkiler biyolojik çeşitliliği o kadar düşürebilir ki tek tip bir topluluk yaratırlar.

Bitkilerin yanında, balon balıkları gibi canlılarda ülkemizde baskın tür olup, diğer türleri yok etmeye devam etmektedir (İstilacı Türler Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Üzerine Olumsuz Etki Bırakıyor).

Kaynak: What is biodiversity and why is it important? – Biodiversity information: where will it all come from? – What is biodiversity and why does it matter to us? – Invasive Species and Biodiversity – Tree of Heaven: An Exotic Invasive Plant Fact Sheet –