Yeşil Çatı Nedir?

Yeşil çatı, kısmen veya tamamen bitki örtüsüyle kaplı bir binanın çatısı veya su yalıtım membranı üzerine dikilmiş bir yetiştirme ortamıdır; yeşil çatı sistemleri olarakta adlandırılırlar. Ayrıca bir kök bariyeri ve drenaj ve sulama sistemleri gibi ek katmanlar içerebilir. Bitki örtüsü, toprak, drenaj tabakası, çatı bariyeri ve sulama sistemi yeşil çatıyı oluşturur. Yeşil çatı (İng. green roof), yeşil bina konseptinin ana unsurlarından bir tanesidir ve ayrıca yeşil altyapı sistemlerini de olumlu yönde desteklemektedir. Tüm bu yeşil unsurların beraberce kullanılmasında büyük faydalar vardır.

Yeşil çatılar, yağmur suyunu emmek, yalıtım sağlamak, vahşi yaşam için bir yaşam alanı oluşturmak, yardımseverliği artırmak ve daha estetik açıdan hoş bir manzara sunarak çatıdaki insanların stresini azaltmak ve kentsel ısı adası etkisini azaltmaya yardımcı olmak gibi birçok amaca hizmet eder. Yeşil çatılar, yeni binaların yanı sıra güçlendirme veya iyileştirme projeleri için de uygundur ve küçük garajlara veya daha büyük endüstriyel, ticari ve belediye binalarına kurulabilir. Kentsel ve banliyölerde ki suyu filtrelemek ve havayı işlemden geçirmek için bitkilerin doğal işlevlerini etkin bir şekilde kullanırlar.

Yeşil çatıların en büyük yararı, yağmur suyunu emme ve birkaç saat boyunca yavaşça bırakma yetenekleridir. Yeşil çatı sistemlerinin, aldıkları yağmur suyunun % 60-100’ünü koruduğu gösterilmiştir. Ek olarak, yeşil çatılar standart çatılara göre daha uzun ömürlüdür, çünkü ultraviyole radyasyondan ve çatı membranlarının bozulmasına neden olan aşırı sıcaklık dalgalanmalarından korunurlar. Ayrıca, yeşil çatıların inşaatı ve bakımı, çatı işletmeleri, fabrika üreticileri, peyzaj tasarımcıları ve müteahhitleri ve diğer yeşil endüstri üyeleri için çevresel yönetim sorunlarına yönelik iş fırsatları sağlamaktadır.

Yeşil Çatıların Faydaları Nelerdir?

Nüfus artışı ve kentleşmeden dolayı topraklar su geçirmez yüzeylerle değiştirilmeye devam ettikçe, yeşil alanın geri kazanılması zorunluluğu çevre kalitesini korumak için giderek daha kritik hale geliyor. Yeşil çatılar kurmak, sayısız çevresel, ekonomik ve sosyal faydalar sağlarken, kalkınmanın olumsuz etkisini azaltabilecek bir seçenektir.

• Yağmurlar sonrası sele sebep olan akıntıyı azaltır. Yoğun şehirleşmenin olduğu yerlerde bu özelliği çok büyük artı değer katmaktadır.
• Su kalitesini artırır. Bitkiler ve toprak gibi yapılar sayesinde yağmur suyu ve atmosfer kaynaklı kirleticileri temizler.
• Enerjiyi korur; yalıtım görevi de gördüğü için içerde oluşan ısının kaybedilmesinin önüne geçerler.
• Yalıtım sağladığı için, daha serin ve sıcak ortamların oluşmasına katkı sağlar.
• Kentsel ısı adası etkisini hafifletir. Özellikle yazın beton, asfalt ve metal malzemeler yüzünden aşırı derecede ısınan ve sıcaklığı artan şehirlerde yeşil çatıların yapılması bu etkilerin kısmende azalmasına yardımcı olmaktadır.
• Çatı kaplama membranlarının ömrünü artırır.
• Gürültü ve hava kirliliğini azaltır.
• Karbon salınımını azaltır ve küresel ısınma üzerine olumlu etki sağlarlar.
• Kentsel yaşam alanlarını artırır.
• Yağmur suyu yönetimini iyileştirebilir.
• Yağmur hasadı sistemlerinin verimini arttırır. Hızlı yağan yağmurun tutulması ve yavaşça salınmasına yardımcı olduğu için verimlilik artışı sağlamaktadır.
• Estetik olarak daha hoş ve sağlıklı bir ortam sağlar. Yeşillik ve çiçekler ile bezenmiş yapısı ile insanlara mutluluk ve huzur veren bir yapısı vardır.
• Geleneksel çatılara kıyasla yatırım getirisi yüksektir.
• Gıda yetiştirilmesine imkan sağlar.
• Yeşil çatı sistemleri yeni iş alanı yarattığı için, ekonomiye olumlu etkisi olur.

Yeşil Çatıların Çevresel Etkileri Nelerdir?

• Yağmur suyunu tutma, saklama ve filtreleme özelliklerine sahiptirler. Bu sayede kent merkezlerinde yağmur suyunun hızlı bir akışa geçerek kanalizasyon sistemlerine ulaşmasının önüne geçerler. Suyu yavaş ve temizlenmiş bir şekilde serbest bırakırlar.
• Yeşil çatı bitkileri, solunum için karbondioksit kullanır ve küresel ısınma tetikleyicisi olan bu gazı atmosferden çekip alırlar.
• Aldıkları karbondioksit yerine oksijen verirler.
• Dıştaki bağıl nemi arttırırlar. Çevresinin sıcaklığını düşürmekte etkileri büyüktür.
• Bitki örtüsü sayesinde başta kuşlar, kelebekler ve arılar olmak üzere bir çok canlı türüne yaşam alanı sağlarlar. Biyolojik çeşitlilik (biyoçeşitlilik) artmasında katkıları vardır.
• Elektromanyetik dalgaları engelleyerek insan ve hayvan sağlığına büyük katkı sağlar.

Türkiye’den Yeşil Çatı Örnekleri

Meydan İstanbul Alışveriş ve Yaşam Merkezi

İstanbul’un Ümraniye ilçesinde yer alan Meydan İstanbul Alışveriş ve Yaşam Merkezi’nin çatısının büyük bir kısmı yeşil çatı sistemleri ile kaplıdır. Geniş bir alana yayılan bu merkezde çatılar ile iç içe olan kısımlarda gezmek mümkün olabilmektedir. Ülkemizde benzer örneklerin daha fazla artmasını diliyoruz. Yeşil çatıların daha doğrudu doğanın ne kadar çok yarar sağladığını öğrenmemiz gerekiyor.

Dünya’dan Yeşil Çatı Örnekleri

Şikago (Chicago) Botanik Bahçesi

Amerika’nın Şikago eyaletinde bulunan Şikago Botanik Bahçesi (Chicago Botanic Garden) hem bir laboratuvar gibi değerlendirilmekte hem de bir yeşil çatılar sisteminde yetişebilecek bitkilerin çeşitliliğini sergilemek açısından kullanılmaktadır. Özellikle üniversitelerimizde bu tip uygulamalı örmekleri görmek gerçekten paha biçilemez olacaktır.

Kaynak: Benefits of Green Roofs – A Study on Green Roofs with the Examples from the World and Turkey – An investigation for predicting the effect of green roof utilization on temperature decreasing over the roof surface with Gene Expression Programming –